درخت کاکائو یا تئوبروما کاکائو درخت همیشه‌سبز کوچکی به ارتفاع چهار تا هشت متر است از تیره پنیرکیان که در ابتدا در مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی رشد می‌کرد. به دانه‌های این درخت کاکائو گفته می‌شود و از آن‌ها محصولاتی از جمله کره کاکائو، نوشیدنی کاکائو، پودر و خمیر کاکائو به دست می‌آید. انواع و اقسام مدل‌های شکلات با ترکیب این مواد کاکائویی ساخته می‌شوند. درخت کاکائو امروزه در بسیاری از کشورهای گرمسیری پرورش می‌یابد.
کشت کاکائو
کاکائو در سراسر جهان بر روی مساحتی بیش از هفتاد هزار کیلومتر مربع در مناطق مختلفی از برزیل، نیجریه، کامرون، ساحل عاج، غنا، اندونزی و... کشت می‌شود.
درخت کاکائو از چهار یا پنج سالگی شروع به باردهی می‌کند. بعد از رسیدن به سن بلوغ در طول یک سال این درخت ممکن است تا شش هزار گل بدهد، اما در نهایت فقط بیست میوه از آن‌ها به دست بیاید. برای تولید هر کیلوگرم از خمیر کاکائو به 300 تا 600 دانه از ده میوه احتیاج است.
رنگ میوه کاکائو بسته به سن آن عوض می‌شود و به نوع درخت کاکائو هم بستگی دارد. وقتی رنگ میوه نشان از رسیده بودن آن داشت، میوه‌ها برداشت شده و برای استخراج دانه کاکائو باز می‌شوند.
دانه کاکائو به طور کلی سه نوع مختلف دارد که از آن‌ها برای تهیه کاکائو و شکلات استفاده می‌شود. باارزش‌ترین و کمیاب‌ترین گونه کاکائو کریولو (Criollo) نام دارد و همان دانه‌ای است که مایاها مورد استفاده قرار می‌دادند. تنها ده درصد از شکلات موجود در جهان از این نوع دانه ساخته می‌شود که نسبت به دانه‌های دیگر کم‌تر تلخ است و عطر بیشتری هم دارد. هشتاد درصد از شکلات‌های جهان از گونه فوراسترو (Forastero) ساخته می‌شود. درخت این نوع کاکائو نسبت به کریولو به مقدار قابل توجهی عمر بیشتری دارد و همین باعث می‌شود قیمت تولید آن ارزان‌تر تمام بشود. ده درصد شکلات باقی‌مانده از لوبیای پیوندی کریولو و فوراسترو ساخته می‌شود و ترینیتاریو (Trinitario) نام دارد.
شرایط مطلوب رشد درخت کاکائو به این قرار است:
- درخت کاکائو برای رشد به دمای متوسط 25 درجه سانتیگراد نیاز دارد و هرگز نباید در دمای پایین‌تر از ده درجه قرار بگیرد.
- میزان بارندگی مورد نیاز سالانه برای رشد درخت کاکائو بین 1500 تا 2500 میلیمتر است.
- سطح رطوبت موردنیاز برای این درخت 85 درصد است.
- دوره‌های خشک بیش از سه ماه به این درخت آسیب می‌زنند.
- درخت کاکائو تنها در ارتفاع برابر با سطح دریا و در عرض جغرافیایی 20 درجه شمالی یا جنوبی رشد می‌کند.
دانه‌های کاکائو در دوران پیشاکلمبی، یعنی پیش از ورود کریستف کلمب به قاره آمریکا به عنوان واحد پول مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در برخی مناطق تا حدود سال 1840 میلادی هنوز هم از دانه‌های کاکائو به جای سکه‌های کوچک استفاده می‌شد. دانه‌های کاکائو پس از برداشت باید به ترتیب تخمیر، خشک و بو داده شوند تا پس از آن برای استفاده در صنعت تولید شکلات آماده باشند.
